تاريخچه زعفران در ايران
تاريخچه زعفران در ايران
كلمه "زعفران" قدمتي بيش از ?0?? سال دارد. نام علمي اين گياه (Crocus Sativus) است. زعفران از كلمه زرپران (زر+پر+ان - گلي كه پرهايش همچون زر است) در زبان دري آمده و به اين معناست كه گلبرگ هاي اين گياه همچون زر گرانبها و قيمتي مي‌باشد.
كلمه "زعفران" قدمتي بيش از ?0?? سال دارد. نام علمي اين گياه (Crocus Sativus) است. زعفران از كلمه زرپران (زر+پر+ان - گلي كه پرهايش همچون زر است) در زبان دري آمده و به اين معناست كه گلبرگ هاي اين گياه همچون زر گرانبها و قيمتي مي‌باشد. اين كلمه در زبان‌هاي مختلف به شكل‌هاي گوناگون تلفظ ميشود. در پشتو و عربي "زعفران" ، در زبان‌هاي فارسي و تركي "Zefrun" ، در زبان انگليسي "saffron"، در زبان اسپانيايي " azafr?n"، در زبان ايتاليايي "zaferano"، در زبان هندي "zuffron" و در زبان فرانسه "safrane" تلفظ ميشود. در زبان سرياني كُركُم يا كَركُم ، ابوريحان بيروني ضمن وصف زعفران و نام‌هاي آن در زبان‌هاي مختلف مي‌گويد زعفران را به رومي اينخوس و قرقو، جالينوس قوروقوس گفته است.
زعفران در اعصار گذشته
كارشناسان معتقدند كه زعفران اولين بار در كشورهاي يونان، ايران، تركيه و افغانستان رشد كرده است. به روايتي ديگر، پيدايش نخستين مزارع زعفران در جهان در نواحي همدان و كرمانشاه، تفرش و برخي از مناطق مازندران بوده است. پس از اسلام زعفران مناطق بروجرد، اصفهان، نهاوند و ري نيز شهرت زيادي پيدا نمود اما با حمله مغولان كشت آن رو به انقراض رفت. پس از آن كشت زعفران در بيرجند و قائنات شروع شد كه تا امروز هم ادامه دارد و بسيار شهرت يافته است.
در عصر هخامنشيان توليد زعفران در ايران قابل توجه بوده به طوري كه روزانه در دربار دومينه (حدود يك كيلوگرم) زعفران استفاده مي‌شد. كاربرد زعفران در آن زمان به عنوان رنگ و رايحه انواع خوراكي‌ها مانند تزئين كلوچه، شيريني و نان و همچنين در ساخت روغن‌هاي آرايشي بوده است. اين روغن‌ها همانند كرم‌ها يا ماسك‌ها امروزه نيز جهت زيبايي و لطافت پوست استفاده مي‌شوند. مستندات و شواهد تاريخي حاكي از اين است كه از زعفران براي عطر و بخور جهت خوشبو كردن فضاي كاخ‌ها، مجالس جشن و سرور نيز استفاده مي‌كردند. در سنگ نگاره‌هاي تخت جمشيد نيز جلوي داريوش دو بخوردان براي استفاده از عطر و بخور در كاخ‌هاي پرسپوليس كنده‌كاري شده است.
براي اطمينان در خريدي بدون واسطه و با قيمت مناسب به صفحه خريد زعفران بهرامن مراجعه كنيد. قيمت زعفران بهرامن در مقايسه با كيفيت اين محصول عامل رقابتي در فروش اين ادويه گرانبهاست.
در عصر ساسانيان عرب ها با زعفران آشنا شدند و آن را از شهرهاي كرمانشاه و همدان وارد كشور خود نمودند و مورد استفاده‌هاي خوراكي و غيرخوراكي قرار مي‌گرفت. محلول زعفران گاهي به عنوان استامپ براي درج علامت بازرگاني بر روي محموله‌هاي تجاري و يا زدن نقش علامت كشتارگاه بر روي گوشت گوسفندان و يا به عنوان خوشبو كردن پيكر مردگان پس از غسل ميت، تحرير خوشنويسي بر روي پوست آهو، آراستن نسخه‌هاي خطي و نوشتن عناوين يا تحرير حاشيه‌ها، رنگ كردن پارچه‌ها، قالي‌ها و ... كاربرد داشت.
در عصر قاجاريه هم همچون عصر هخامنشيان علاوه بر مصارف غيرخوراكي از زعفران استفاده‌هاي خوراكي هم مي‌كردند و در آماده كردن شربت زعفران و انواع آش‌ها، مسقطي، يخ در بهشت، شله زرد، حلوا و بستني كاربرد داشت؛ زعفران در گذشته جهت مصارف دارويي نيز استفاده مي‌شده است.
دانشمنداني همچون بخارايي، ابوعلي سينا، بغدادي، خراساني و بسياري از پزشكان ايراني- اسلامي از آن در توليد روغن‌ها، مواد آرايشي و ماسك‌هاي زيبايي استفاده مي‌كردند.
شاعراني همچون فردوسي و نظامي گنجوي در اشعار خود به خوشبو كردن فضا توسط زعفران اشاره دارند. براي مثال نظامي در اشعار خسرو و شيرين، اينگونه بيان مي‌كند: "زخار و خاره خالي كن ميانش معطر كن به مشك و زعفرانش"
زعفران از همان زمان‌هاي گذشته به عنوان ماده‌اي خنده‌آور، مفرح و شادي‌آور، تقويت‌كننده عروق، تقويت هوش و حافظه در منابع طب و داروشناسي كهن ايراني و اسلامي شناخته شده است. پزشكان قديمي همچنين جهت درمان بيماري‌هايي همچون ماليخوليا و جنون، مغز و دماغ، سردرد، زخم، ورم و درد مفاصل و به عنوان مسكن و خواب‌آور، تسكين دردهاي قاعدگي و تنظيم عادات ماهانه زنان، ضدعفوني‌كننده، تسهيل در زايمان، و جهت درمان بيماري‌هاي دستگاه گوارش، دستگاه تنفسي، چشم وگوش و ... از زعفران بهره مي‌گرفتند و در نسخه هايي تجويزي، زعفران تركيب اصلي دارو بود. در آن زمان براي شستشوي چشم، از محلول جوشانده نيمه گرم (ولرم) زعفران استفاده مي‌كردند چون خاصيت ضد عفوني كنندگي داشت.
منابع
- Abdul Samad Katawazy; “A COMPREHENSIVE STUDY OF AFGHAN SAFFRON”; Research, Planning and Policy Directorate, April, 2013.
- Salwee Yasmin and F. A. Nehvi; “Saffron as a valuable spice: A comprehensive review”; African Journal of Agricultural Research Vol. 8(3), pp. 234-242, 24 January, 2013.
- محمد حسن ابريشمي؛ "زعفران از ديروز تا امروز"؛ انتشارات اميركبير؛ سال 1389.
- وبسايت رسمي فروشگاه اينترنتي بهرامن
منبع : ساعت24
برچسب: ،
ادامه مطلب
